 |
| El İdrisi |
Amerika kıtasını ilk kez çizen haritacılık ve coğrafyanın
babası olarak bilinen bir Müslüman türk alimi…
Ortaçağın coğrafya ve haritacılık alanlarındaki öncülerinden
olan El-İdrîsî, batıda Sicilya kralı II.Roger için yapmış olduğu gümüş
küre ile tanınır. 400 Kg'lık bir gümüş top üzerine, yedi kıtayı, ticaret
yollarını, gölleri ve ırmakları, büyük şehirleri, ovaları ve dağları
büyük bir titizlikle işlemiştir. Uygun olacak şekilde mesafe, uzunluk ve
yükseklik gibi bilgileri de dahil etmiştir.
Küre ile birlikte, yine II.Roger için hazırladığı kitabı,
Al-Kitab Al-Rujari (Roger'in Kitabı) meşhurdur. Bunların dışında ayrı bir sunum
olarak da, bilinen dünya bilgilerini bir disk üzerine işlemiştir.
Daha çok El İdrisi (Arapça;أبو عبد الله محمد الإدريسي ; Latince Dreses) olarak bilinen ünlü Arap gezgin, haritacı ve coğrafya bilimcisidir.
İlk eğitimini Endülüs’ün Kurtuba şehrinde alan, ancak bunu
yeterli görmeyip ilimde kendini daha da geliştirmek isteyen İdrîsî, Anadolu,
Kuzey Afrika ve İspanya’ya, buralardan da Fransa ve İngiltere’ye kadar gitmiş;
çalışmalarıyla Norman Kralı II Roger’in dikkatini çekmiştir.
Tabiî ilimlere ve felsefeye sempatisiyle tanınan 2
Roger, İdrîsî’yi Kuzey Afrika’dan Palermo’ya davet etmiş ve onu bir dünya
haritası yapmakla vazifelendirmiştir Bu çalışmalarda, İdrîsî’nin ihtiyaç
duyduğu gümüşü de, kral temin etmiştir.
İslâm ve Avrupa kültürlerinin karşılaştığı bir yer olan
Palermo’da, Müslümanlar ile Normanlar arasındaki diyalogun en canlı
örneklerinden biri olmayı başarmıştır.
İdrîsî, Sicilya’da 1138’den 1161’e (2 Roger’in ölümü
sonrasına) kadar devam eden uzun ikametinde, üç önemli eser hazırlamış.
Önemli eserleri;
- Nüzhetü’l-Müştâk fi İhtirâkı’l-Âfâk
- Ünsü’l-Mühec ve Ravzü’l-Ferec
- El-Câmi’ li-Şıfâtı Eştâti’n-Nebât
- Durûbi Envâci’l-Müfredât Mine’l-Eşcâr Ve’s-Simâr Ve’l-Hasâ’is
Nüzhetü’l-Müştâk
fi İhtirâkı’l-Âfâk:
Pîrî Reis’ten (1470–1554) yaklaşık 350 yıl önce yaşayan
İdrîsî’nin en önemli eseridir İdrîsî’nin on beş yılını verdiği bu eser,
bir coğrafya kitabı ve haritalar kataloğu olarak da (Kitâbu Rucâr) tanınmıştır.
Eser, ilk olarak 1592’de Roma’da basılmış; 1619’da Lâtinceye
çevrilmiş, bilâhere 9 fasikül hâlinde tekrar neşredilmiştir Eser, bu son
baskı esas alınarak, iki cilt hâlinde 1992’de Frankfurt’ta yeniden basılmıştır
Ayrıca eser 1951’de Irak İlimler Enstitüsü tarafından büyütülerek yeniden
çizilmiştir.
Eserin yazma nüshalarının ikisi Paris’te, ikisi İstanbul’da,
diğerleri de Petersburg ve Kahire’de bulunmaktadır.
İdrîsî, eseri hazırlarken İbn Havkal, İbn Hurdazbih, Ceyhanî
ve Batlamyus gibi âlimlerin eserlerinden faydalanmış; gemi kaptanları ile
seyyahlardan bilgiler toplamış, uzak beldelere grup gezileri düzenlemiş,
topladığı bilgileri birbirleriyle birleştirerek neticeye gitmeye çalışmıştır.
Gümüş levha üzerine yapılmış olan ve 1154’te tamamlanan bu
yuvarlak dünya haritası, esas itibariyle Me’mun coğrafyacılarının yuvarlak
dünya haritalarına dayanmaktadır.
Eser, bazı teferruatları ihtiva etmesi dolayısıyla döneminde
çok önemli çalışmalarından biri olarak kabul edilmiş.
 |
| El İdrisi 2 |
Dünya’nın küre şeklinde olduğunu düşünen İdrîsî’nin bu
atlas-eseri ile kitapta bulunan 70 paftalık dünya haritası, o güne kadar
bilinen dünya coğrafyasını tasvir eden en geniş çalışmadır.
Amerika’nın keşfi sırasında bu haritaları Colomb’un
kullandığına dâir bilgiler de mevcuttur.
Ünsü’l-Mühec ve
Ravzü’l-Ferec:
Kitap yukarıdaki ilk
eserin ilâveli bir özetidir Bu eserde Ekvator’un güneyinde kalan
sekizinci bir iklimden söz edilmektedir Bu eserin Süleymaniye
Kütüphanesi’nde bulunan iki yazmasının tıpkıbasımı 1984’te Fuat Sezgin tarafından
yapılmıştır.
El-Câmi’ li-Şıfâtı
Eştâti’n-Nebât ve Durûbi Envâci’l-Müfredât Mine’l-Eşcâr Ve’s-Simâr Ve’l-Hasâ’is:
 |
| El İdrisi 1 |
İdrîsî bu eserde botanik ve zooloji, bilhassa tedavide
kullanılan ve bazılarını ilk defa kendisinin zikrettiği bitkiler üzerinde
çalışmıştır. Bir bitkinin on iki, ilâçların ise altı dilde (Süryanice,
Yunanca, Farsça, Hintçe, Lâtince ve Berberice ) karşılığını
vermiştir. Böylece, çok sayıda yeni ilâç bitkisi hekimlerin hizmetine
sunulmuştur İslâm dünyasındaki tıp, eczacılık ve botanikle ilgili
çalışmalarıyla tanınan Max Meyerhof, İdrîsî’nin bu çalışmasını çeşitli
yönleriyle inceleyerek kendi eserlerinde şerhlerini yapmıştır.
Asıl Adı: Ebû Abdullah Muhammed bin Muhammed Şerif el-İdrîsî
Doğum: 1100,
SEPTE
Ölüm: 1166,
PALERMO, (SİCİLYA)
KAYNAKLAR
http://www.frmartuklu.net/dusunurler-filozoflar/169480-el-idrisi-kimdir-biyografisi.html
tr.wikipedia.org
http://www.forumalev.net/tarihi-resimler/385143-idrisinin-dunya-haritasi-1154-a.html
http://www.yenigis.com/idrisi.htm
http://www.msxlabs.org/forum/bilim-ww/320385-el-idrisi-el-idrisi-kimdir-el-idrisi-hakkinda.html
AKÜ MERKEZ KÜTÜPHANESİ
