BİTRUCİ

bitruci

Bitruci, hocası İbn Tufeyl’in tavsiyesi doğrultusunda çalışarak, kendisini şöhrete kavuşturan Kitabü’l-Hey’e'yi kaleme aldı. Bitruci’nin eseri incelendiğinde, onun geniş bir tarih ve astronomi bilgisine sahip olduğu görülür. Astrnonomiyi; zamanının önde gelen Müslüman astronomi bilginlerinden Bettani, Zerkali ve Cabir bin Eflak’ın kitapların dan öğrendi...

Bitruci, hocası İbn Tufeyl’in tavsiyesi doğrultusunda çalışarak, kendisini şöhrete kavuşturan Kitabü’l-Hey’e'yi kaleme aldı. Bitruci’nin eseri incelendiğinde, onun geniş bir tarih ve astronomi bilgisine sahip olduğu görülür. Astrnonomiyi; zamanının önde gelen Müslüman astronomi bilginlerinden Bettani, Zerkali ve Cabir bin Eflak’ın kitapların dan öğrendi.

Tam adı Ebu İshak Nurüdin dir
Diğer Adları;

Doğduğu şehirden dolayı el-bitruci

Yaşadığı şehirden dolayı  el-işbili

Batılılarda Alpetragius adları ile bilinmektedir.

Ünlü filozof İbn Tufeyl’in talebesi ve İbn Rüşd’ün çağdaşı olduğunun dışında, hayatı ve tahsil çevresi hakkında bilgi mevcut değildir.

Bitruci, İslâm ve Lâtin dünyasının astronomi sahasında büyük bir alimi olarak tanınmıştır. Avrupalı bilim adamları üzerindeki tesiri çoktur ve  bugünkü modern astronominin temeli kabul edilen Koper-nik’in ve daha pek çok Batılı bilim adamının faydalandığı birçok yeni esaslar koyup, fikirler geliştirmiştir.

SAVUNDUĞU HUSUSLAR

Kitabü’l- Hey’de de görüşlerini temellendirirken, kendi dönemine kadar sayıları sekiz kabul edilen gök kürelerine bir dokuzuncusunu ilave etti ve kâinattaki her çeşit hareketin (değişmenin) kaynağının bu küre olduğunu savundu. Ona göre göğün iç içe duran bütün küreleri, en üstteki dokuzuncu kürenin etkisiyle hareket eder ve hepsi de doğrudan batıya doğru döner. Ayrıca bu kürelerin hızlı ve yavaş hareketleri dokuzuncu küreye olan yakınlıklarıyla doğru orantılıdır.

Bitruci’nin savunduğu diğer bir husus da, Batlamyus’un sisteminde Ay, Merkür, Venüs, Güneş, Mars şeklinde sıralanan gezegenlerin, Ay, Merkür, Güneş, Venüs, Mars düzeninde sıralanmaları, yani Güneş’in Venüs’ten aşağıda bulunması gerektiği çünkü hiçbir zaman Venüs’ün, Güneş’in önün den geçtiği görülmemişti, ayrıca o, Merkür ile Venüs’ün Ay gibi ışıklarını Güneş’ten almadıklarına, bilâkis birer ışık kaynağı olduklarına inanıyordu.

Bitruci, astronomi tarihinde bir devir açan eseriyle, modern astronominin temeli olan Helyo Sentrik Gezegen Sistemini ilk defa kuran kişi oldu. Geçerli trigonometrik ispatlamalarda bir üstadıydi. Bunları açıklamak için onun sistemi şöyle özetlenmektedir:

l- Bütün gezegenlerin iki kutuplu olduğunu açıkladı. Batlamyus ise, tek kutuplu kabul ediyordu.

2. Gök cisimlerinin hareketlerinin, doğrudan batıya doğru olduğunu kabul etti. Batlamyus ise, gezegenlerin hareketlerinin batıdan doğuya doğru olduğunu söylemişti.

3- Bütün gök cisimleri, gerçek ve aklın ereceği biçimde mevcuttur dedi. Batlamyus ise, gök cisimlerini gerçek olmayan varlıklar olarak farz ediyordu.

4- Gök cisimlerinin hareketinin kutuplar etrafında cereyan ettiğini söyledi. Batlamyus ise, hareketin merkez etrafında olduğunu söylüyordu

5- Az yoğun gök cisimlerinin, çok yoğun gök cisimlerine göre daha hızla döndüğünü açıkladı.

6- Yıldızların bulunduğu gök tabakalarının değişken olduğunu söyledi. Batlamyus ise, sabit olduğunu kabul etmişti.

7- Gezegenler günlük dönüşe sahiptir. Batlamyus, gezegenlerin günlük dönüşlerini kabul etmemişti.

8- Yıldızların, eşit zamanlarda eşit olmayan kavisler yaptığını, yıldızlar küresinin üç hareketinin bulunduğunu bildirerek, bunların birincisini boy­lam, ikincisini enlem, üçüncüsünü günlük olarak vasıflandırdı. Batlamyus, sadece boylam hareketi olduğunu kabul etmişti.

9- Hareketi, yer değişimi yanında, hız ve enerjinin bir fonksiyonu olarak ifade etti. Batlamyus’a göre, hareket, sadece bir konum değişimi idi.

10- Gezegenleri yeniden tarif etti. Merkür’ü güneşin üstünde, Venüs’ü güneşin altında düşündü. Platon onların her ikisini de güneşin üstünde kabul etmiştir. Batlamyus ise, onların her ikisini de güneşin altında düşünmüştür.

Bitruci, hem İslâm aleminde, hem de Batı’da çok tesirli oldu. Batı ilim dünyasında, Bitruci’nin etkisi altında kalan bilginlerden bazıları şunlardır: Albertus Magnos, Roger Bacon, Robert Grasseteste, Müller, Regiomonta-nus, Michael Scot

Bitruci’nin yeni sistemi, Batlamyus’un sisteminin yerini aldı ve modern çağları hazırladı. Onun bu yeni sistemi, yalnız astronomiyi değil, ortaçağ boyunca, tabiat ilimlerini ve Batı felsefesini etkiledi. Tesirleri çok derin oldu.


Doğum: -
Ölüm: 1217


KAYNAKLAR
http://www.nedirturk.com
tr.wikipedia.org/