 |
| el biruni |
Yaşadığı çağa damgasını vurup Matematik, Tıp Coğrafya ve
Astronomi alanında çağının üstadı ve " Biruni Asrı" denmesine sebep olan
zekâ harikası bilgin 973 yılında Harizm‘ in merkezi Kâs’ ta doğdu...
Esas adı Ebû Reyhan b. Muhammed'dir.
Tahsil çağına girdiğinde Hârizmşahların himayesine alındı ve
saray terbiyesiyle yetişmesine özen gösterildi. Bu aileden bilhassa Mansur,
Bîrûnî‘ nin en iyi bir eğitim alması için her imkânı sağladı.
Fakat Me‘ mûnîlerin Kâs‘ ı alıp Hârizmşahları tarihten
silmeleriyle Bîrûnî‘ nin huzuru kaçtı, sıkıntılar başladı ve Kâs‘ ı terketmek
zorunda kaldı.
Harezmli matematikçi ve gökbilimci Ebu Nasr Mansur
tarafından kollanan El Bîrûnî, ilk çalışmalarını bu alimin yanında yaptı. İlk eseri, «Asar-ül-Bakiye»
dir.
El-Bîrûnî’ nin eserlerinin sayısı yüz seksen civarındadır.
Yetmiş adet astronomi ve yirmi adet de matematik kitabı
bulunmaktadır. Ancak bu eserlerden sadece yirmi yedisi günümüze kadar
gelebilmiştir. Özellikle Bîrûnî‘ nin eserlerinin Ortaçağ‘ da Latince‘
ye çevrilmemiş olması, kitaplarının ağır bir dille yazılmış olmasının bir
sonucudur.
 |
| el biruni 2 |
Mektuplarından, Bîrûnî‘ nin Aristo‘ yu bildiği
anlaşılır. İbn Sînâ gibi önemli bilginlerle beraber çalışan
Bîrûnî, Hindistan'a birçok kez gitti.
Bu nedenle Hindistan'ı konu alan bir kitap yazdı. Birkaç
dile çevrilen bu kitap çoğu bilgine örnek oldu.
Bîrûnî‘ nin matematikçi yönü, en çok bilinen yönüdür.
Yaşadığı yüzyılın en büyük matematikçisi
Bîrûnî, trigonometrik fonksiyonlarda yarıçapın bir birim
olarak kabul edilmesini öneren ilk kişi olup sinüs ve kosinüs gibi
fonksiyonlara sekant, kosekant ve kotanjant fonksiyonlarını ilave etmiştir.
Tıp alanında da birçok eser veren Birûni, döneminde bir
kadını sezaryenle doğum yaptırmayı başarmıştır. Şifalı otlar ve
birtakım ilaçlar üzerine yazdığı "Kitabu's Saydane",
Birûni’nin son yapıtı olmakla beraber 1050'de yazılmıştır.
Bîrûnî‘ nin astronomi alanında yaptığı çalışmaların başında
Sultan Mesut‘ a 1010‘ da sunduğu "Mesudî fi‘ l Heyeti ve'n-Nücum"
adlı yapıtı gelmektedir. Bu yapıt günümüze gelmiş olup bu konuda yaptığı
çalışmalarının bir kısmı kayıptır.
 |
| el biruni 3 |
Kanun adlı eserinde Aristo ve Batlamyus‘ un
görüşlerini tartışma konusu yaparak Dünya‘ nın kendi ekseninde dönüyor
olma olasılığı üzerinde durması bilim tarihi açısından önemlidir.
"Nihâyâtü'l-Emâkin" (Mekânların Sonları) adlı
yapıtı, coğrafyadan, jeoloji ve jeodeziye kadar bir
dizi konudaki yazılarını içerir. Sultan Mesut'a sunduğu "el-Kanunü'l-Mesudi", Bîrûnî’ nin astronomi alanındaki en önemli
yapıtıdır.
Öte yandan Bîrûnî, astroloji gibi bilim sayılmayan
bir konuyla da ilgilenmiş ve "Kitâbu't Tefhim fî Evâili
Sanaati’t-Tencîm" adında bir astroloji eseri yazmıştır.
Bîrûnî'nin onlarca yapıtı arasında en çok bilinenleri aşağıdaki
gibidir;
- El-Âsâr'il-Bâkiye an'il-Kurûni'i-Hâli-ye
- El-Kanûn'ül-Mes'ûdî
- Kitâb'üt-Tahkîk Mâ li'l-Hind
- Tahdîd'ü Nihâyeti'l-Emâkin li Tas-hîh-i Mesâfet'il-Mesâkin
- Kitâbü'l-Cemâhir fî Mâ'rifet-i Cevâ-hir
- Kitâbü't-Tefhîm fî Evâili Sıbaâti't-Tencîm
- Kitâbü's-Saydele fî Tıp
Ölüm: ~1048-1061
KAYNAKÇA
www.wikipedia.org
www.turkcebilgi.com
www.kimkimdir.gen.tr
www.biruni.com.tr
www.biruni.tn
www.columbia.edu
www.antiochgate.com
www.islamic-study.org
Meydan-Larousse
Gençlik Ansiklopedisi
Temel Britannica Ansiklopedisi
