HAZİNİ

Hazini

Hazini, 12. yüzyılda Türkistan’da yetişen yer çekimi ve terâzilerle alâkalı çalışmalar yapan fizik, astronomi ve matematik âlimi. 

Künyesi Ebü’l-Feth’tir.

Türkistan’ın Merv şehrinde yetişti ve 1118 senesinden îtibâren tanınıp meşhur oldu.

1155 (H.550) senesinde vefât etti. Bâzan Ebû Ca’fer Ali Hâzinî adlı başka bir âlim ile karıştırılmaktadır. Ebû Ca’fer Ali el-Hâzinî de devrinin önde gelen âlimlerindendi ve bilhassa matematik ve astronomi ilimlerinde söz sâhibiydi. Ebü’l-Feth Hâzinî bu zâtın kölesi idi...

HAZİNİ KİMDİR ?

Hazini 1

Abdurrahmân Hâzinî, doğup büyüdüğü Merv şehrinin ünlü âlimlerinden iyi bir tahsil gördü. Özellikle fizik, astronomi ve matematik ilimlerinde devrinde söz sâhibi oldu.

İbn-i Heysem ve Bîrûnî’nin eserlerini inceleyip istifâde etti. Astronomiye çok önem verdi. Birçok İslâm şehirlerinde kıblenin nasıl bulunabileceği husûsunda esaslı çalışmalar yaptı.

Sıvı maddelerin yoğunluğunu hesaplama metodunu ve cisimlerin hava içindeki ağırlıklarını hesaplamak için hikmet terazisi denilen beş kefeli teraziyi geliştirdi.

Hazini 2

Hazini havanın ağırlığının bulunduğunu ve ölçülebileceğini ortaya koymakla, Toriçelli’den önce meseleyi ele almış ve incelemiş olmaktadır.

Hazini, sıvılar gibi havanın da bir ağırlığı ve kaldırma gücü bulunduğunu ve hava içinde bulunan cismin ağırlığının, kaldırma kuvveti sebebiyle azalmış olduğunu ve cismin noksanlaşan bu ağırlığının, havanın kesafetine göre değişeceğini söyledi.

Hazini 3

HAZİNİ’ NİN ÇALIŞMALARINDAN BAZILARI

Hazini’nin bu ve benzeri ilmi araştırmaları, barometrenin (basınç ölçme aleti) keşfedilmesinde temel teşkil etmiştir. Böylece o, Toriçelli, Paskal, Boyle ve bazı diğer batılı bilim adamlarına öncülük etmiş oldu ve Akışkanlar Mekaniği ilmini kurdu. 

Hazini, ışığın kırılma prensiplerini de inceledi ve gök küreye temas eden güneş ışınlarının dünyaya doğrudan doğruya dik olarak değil de kırılarak ulaştığını söyledi. Ayrıca, yer çekimi konusu üzerinde araştırmalarda bulundu.

Hazini 4

HİKMET TERAZİSİ

Bu hassas terazi ile yaptığı yoğunluk ve ağırlık ölçümleri, günümüz teknolojisi kullanılarak yapılan ölçümlerden pek farklı değildir:

HAZİNİ’N ESERLERİ

1-Kitabü Mizan-l-Hikme: En önemli eseri olup, 1121'de hidrostatik te-razisi münasebetiyle kaleme alınmıştır. Terazinin yapımı, kullanımı, teorik esası ve onunla ilgili diğer konuları ihtiva eder. Dört Arapça yazma nüshası bulunmuş ve 1940'ta Haydarabad'da basılmıştır. Eser, daha önce İngilizce 'ye tercüme edilmiş (1859) ve ayrıca muhtasar bir Farsça tercümesi Terceme-i MizanüI-Hikme adıyla Tahran'da yayınlanmıştır.

2- Ez-zicü'l-mu'teberu's-Senceri es-Sultani: Eserin bir nüshası Vatikan Sarayı'nda, diğer bir nüshası British Museum'da, bir ''seçmeler'' nüshası, da Tahran Sipehsalar medresesi kütüphanesinde bulunmaktadır. Ayrıca Süleymaniye Kütüphanesi'nde bizzat Hazini'nin Vecizü'z-zic adıyla yaptığı özetin bir nüshası vardır. Hazini, bu eserinde, gezegenlerin gözlenebilen ve hesaplanan durumlarını karşılaştırmış, aralarındaki 'birbirine uymayan noktaları tesbit etmiştir.

3. Risale fi'l-Alat: Astronomi aletlerine dair bir risaledir.


Doğum: 1100
Vefat: 1155

Asıl Adı: Abdurrahman El Mansur Hazini

TÜRKİSTAN

KAYNAKLAR

http://www.cerezforum.com

www.nedirbilelim.com

www.nedirturk.com/

www.davetci.com/