 |
| Fergani |
Fergani 9. yüzyılda yetişmiş, ekliptik meyli ilk defa tespit
eden büyük Müslüman astronomi ve matematik alimidir.
Batı bilim dünyasında Alfraganus adıyla tanınır.
İsmi Ahmed bin
Muhammed bin Kesir el-Fergani’dir.
Künyesi Ebü’l-Abbas’tır.
Fergana’da bulunan ünlü bir Türk ailesine mensuptur.
YAŞAMI
Fergani’nin 9.yüzyıl başlarında dünyaya geldiği, 861 yılında
hayatta olduğu ve bundan kısa bir süre sonra vefat ettiği kabul edilmektedir.
İlim tahsilini zamanın kültür merkezi olan
Fergana'da yaptı.
Sonra, Bağdat'a gitti. Kısa sürede kendisini tanıtan
Fergani, astronomi ve matematik alanında
kendisini kabul ettirdi.
Abbasi halifeleri Memun, Mutasım, el-Vasıf ve el-Mütevekkil
devirlerinde önemli ilmi araştırmalar yaptı ve birçok eser yazdı.
 |
| Fergani 2 |
ASTRONOMİ
Fergani, Kuran’ın
ve aklın prensiplerine uygun olmayan astronomiyi ilk defa tenkit
edenler arasında yer aldı.
Gök cisimlerinin, Batlamyus ve izindekilerinin iddia ettiği
gibi bazı akıl dışı ruhi cisimler olduğunu kabul etmedi. Onların, akli, katı, homosentrik ve tuhaf daireler
şeklinde hareketlere sahip olduklarını ispatladı.
Kâinatın ve
gezegenlerin hacim ve büyüklükleri ile birbirine uzaklıklarını inceledi.
 |
| Fergani 3 |
Yaptığı hesaplamalar, Kopernik’e kadar Batı astronomisinde değişmez ölçüler
olarak kabul edilerek asırlarca kullanıldı.
Fergani, Güneş’in yarıçapının uzunluğunun 3250 Arap mili olduğunu söyledi. Bu da 6.410.000 metre ve 3990 İngiliz miline eşittir.
Kendi devrine kadar gök cisimlerinin hareketi biliniyordu.
Ancak, Güneş’in de bir yörüngesinin
bulunduğunu kendi etrafında batıdan doğuya doğru döndüğünü ilk
defa keşfeden âlim Ferganidir.
Ayrıca 41 yıl devam eden astronomi incelemelerinde enlem(paralel)ler arasındaki
mesafeyi hesaplamıştır.
Fergani, Güneş tutulmasını önceden tespit eden bir usul
buldu. Bu usulle, 842 yılında bir Güneş tutulması olacağını önceden tespit etti ve o gün bu konuda
rasatlarda bulunup incelemeler yaptı.
 |
| Fergani Usturlab |
Fergani, 856 yılında Kahire’ye gitmiş ve Usturlab Yapımı Üzerine adlı
bir eser yayınlamıştır.
Usturlab bir astronomi aletidir.
Astronomide çeşitli problemlerin grafik olarak gösterilmesi
Yıldızların yükseklik açılarının ölçülmesi
Enlem dairelerinin belirlenmesi
Zaman ölçülmesi
Burçlarla ilgili bilgilerin elde edilmesi işlerinde kullanılır.
MEKANİK
Fergani, fizik ve matematik alanlarında
da çalışmalarda bulunmuştur.
Çizimini kendi hazırladığı ve yapımına nezaret ettiği Nil
nehri sularının hızını ve seviyesini ölçen Mikyas ül-Cedid adında
bir alet yapmıştır.
ESERLERİ
Usul el-İle
el-Nücüm: Yıldızlarla ilgili bir eserdir. Kitabın diğer isimleri
şunlardır;
El-Kamil fi
el-Usturlab: Usturlab yapımına ilişkindir.Fi Sanat el-Usturlab
adıyla da tanınır.
El-Methal fi
el-Metisti
El-Methal ila İle
el-Heyet el-Eflak
Kitaba el-Füsun
el-Selesin
 |
| Fergani 4 |
Doğum: ~ ~
Ölüm: 861- ~
KAYNAKLAR
Sir Patrick Moore, The Data Book of Astronomy, CRC
Press,2000,BG 48ref Henry Corbin, The Voyage and the Messenger: Iran and
Philosophy, North Atlantic Books, 1998, pg 44
Texts, Documents and Artefacts: Islamic Studies in Honour of
D.S. Richards. Edited by Chase F. Robinson, Brill Academic Publishers, BG 25
Retrieved from
http://en.wikipedia.org/wiki/Ahmad_ibn_Muhammad_ibn_Kath%C4%ABr_al-Fargh%C4%81n%C4%AB
http://ansiklopedi.turkcebilgi.com/Fergani
http://www.birlikteforum.com/forum/turk_buyukleri-t22125.0.html;msg136454
http://tr-tr.facebook.com
